Platformy specjalizacyjne

Małopolskie Platformy Specjalizacyjne to narzędzie gromadzenia oraz zarządzania wiedzą na temat inteligentnych specjalizacji i zarazem całego regionalnego ekosystemu innowacji. Platformy są podstawowym instrumentem Procesu Przedsiębiorczego Odkrywania (PPO), który polega na wyłanianiu najbardziej innowacyjnych i perspektywicznych obszarów z punktu widzenia rozwoju regionalnego. Platformy stanowią przestrzeń umożliwiającą aktywną i długotrwałą komunikację pomiędzy zaangażowanymi w jej funkcjonowanie stronami – podmiotami ze świata biznesu, nauki, społeczeństwa obywatelskiego i administracji regionalnej. W ten sposób narzędzie odzwierciedla swoim działaniem założenia kluczowe dla tzw. modelu poczwórnej helisy, który jest jednym z wariantów systemów innowacji i zakłada partycypację wymienionych przedstawicieli czterech środowisk w tworzeniu warunków do wprowadzania nowoczesnych rozwiązań technologicznych w produkcji i usługach. Zastosowane w obrębie PPO rozwiązania wpisują się też w oczekiwania Komisji Europejskiej, stanowiąc ważne kryterium z perspektywy wypełnienia Celu Polityki 1 – Bardziej inteligentna Europa dzięki wspieraniu innowacyjnej i inteligentnej transformacji gospodarczej w kontekście realizacji przez Małopolskę programu Fundusze Europejskie dla Małopolski na lata 2021-2027.

W latach 2015-2020 małopolski PPO realizowany był w oparciu o powołane w tym celu Grupy Robocze ds. Inteligentnych Specjalizacji. Ich podstawowym celem była ewaluacja, kategoryzacja i opracowanie szczegółowych opisów dla siedmiu małopolskich inteligentnych specjalizacji. Z czasem, wobec faktycznego osłabienia aktywności Grup, zwiększeniem liczby interesariuszy uczestniczących w PPO oraz na podstawie inspiracji i dobrych praktyk z innych regionów, podjęto decyzję o zmianie modelu zarządzania PPO na bardziej efektywny.

W 2024 r., po przeprowadzeniu dwóch usług pilotażowych PPO dla inteligentnych specjalizacji Nauki o życiu (2020-2021) oraz Energia zrównoważona (2023) oraz kontynuacji PPO dla inteligentnej specjalizacji Nauki o życiu (2022-2023), podjęto decyzję o kolejnym przemodelowaniu regionalnego PPO. Na decyzję wpływ miały następujące przesłanki:

skuteczna animacja środowisk skupionych wokół tzw. horyzontalnych inteligentnych specjalizacji, których interdyscyplinarny charakter utrudnia ich odseparowanie od pozostałych inteligentnych specjalizacji i ich dziedzin;
głosy ze środowiska interesariuszy, które wskazywały na potrzebę aktualizacji formuły Platform;
dostosowanie Platform do bieżących wymogów/trendów gospodarki;
efektywność zarządzania PPO oraz możliwości organizacyjne UMWM;
potrzeba ciągłej weryfikacji katalogu inteligentnych specjalizacji regionu i ich monitoring;
umiarkowana efektywność dotychczasowego modelu.

W efekcie prowadzonych badań, które obejmowały analizę dokumentów, konsultacje z ekspertami, konsultacje z interesariuszami PPO, spotkania z przedstawicielami innych regionów (polskich i zagranicznych) oraz warsztaty kierunkowe, powstał dokument pn. Założenia i model procesu przedsiębiorczego odkrywania na potrzeby wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji Małopolska 2030. Zgodnie z zaleceniami przedstawionymi w dokumencie nowy model PPO składa się z następujących Platform:

Zdrowe społeczeństwo
Energia zrównoważona i przemysł
Dostępność usług i komfort życia
Zaawansowane materiały, procesy i urządzenia

Zrekonfigurowane Platformy zostały oparte na porządku poszczególnych dziedzin wchodzących w skład inteligentnych specjalizacji. Oznacza to, że w danej Platformie mogą zawierać się dziedziny wywodzące się z różnych inteligentnych specjalizacji. Nowy model został tym samym stworzony w oparciu o rzeczywiste przepływy wiedzy i kontaktów, jakie zachodzą na poziomie rozmaitych dziedzin. Ma to zagwarantować jeszcze lepszą i bardziej skuteczną współpracę podczas realizacji zadań wchodzących w skład PPO.

Podobnie jak miało to miejsce w poprzednich latach, regionalne PPO ma stanowić pole do dyskusji i wzmacniania ekosystemy innowacji poprzez szereg dostarczonych rekomendacji, analiz i pomysłów. Zadania stawiane przed uczestnikami PPO, szczególnie przed operatorami i animatorami w każdej z Platform, można z grubsza podzielić na zadania wdrożeniowe (dot. ukształtowania, kierowania i organizacji Platformy), zadania animacyjne (polegające na angażowaniu i aktywizacji interesariuszy w konkretnie przewidzianych celach) oraz zadania sprawozdawcze (mające charakter informacji zwrotnej w postaci dostarczenia określonych rezultatów wynikających z animacji).

Istnienie Małopolskich Platform Specjalizacyjnych nie jest obliczone jedynie na wypełnienie określonych zobowiązań dotyczących PPO w związku z kryteriami przedstawionymi przez Unię Europejską, ale przede wszystkim oferuje wymierne korzyści dla jej uczestników. Wynikają one w dużej mierze z efektu sieciowania, który poprzez nawiązującą się w ramach Platform współpracę prowadzi do zacieśnienia więzi wśród zrzeszonych podmiotów. Rodzi to w przyszłości szanse na:

wspólne projekty badawcze
dostęp do nowych technologii
usprawniony obieg informacji branżowych
podnoszenie kwalifikacji pracowników
kształtowanie produktów w oparciu o rzeczywiste rynkowe potrzeby
możliwość wpływania na strategiczne kierunki polityki innowacyjnej regionu

Dla Województwa Małopolskiego wyniesiona z Platform wiedza zarządcza umożliwi przede wszystkim adekwatne reagowanie dostępnymi instrumentami (takimi jak np. Fundusze Europejskie dla Małopolski) na bieżące zapotrzebowania i trendy wynikające z dynamicznie zmieniającego się świata innowacji.

Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego czuwa nad całością PPO, będąc właścicielem procesu i nadzorując działalność poszczególnych Platform. W jego ramach nad prawidłowym przebiegiem współpracy i realizacji działań czuwa w pierwszej kolejności Departament Nadzoru Właścicielskiego i Gospodarki poprzez pracę Zespołu ds. Rozwoju Innowacyjności i Zespołu ds. Zarządzania Inteligentnymi Specjalizacjami. Pierwszy z nich czuwa nad prawidłową organizacją PPO, deleguje dla każdej z Platform po osobie sprawującej funkcję jej merytorycznego opiekuna, stanowi pierwszy punkt kontaktowy z UMWM dla uczestników procesu czy też gromadzi, udostępnia, przekazuje i promuje wiedzę, która stanowi efekt PPO. Zespół ds. Zarządzania Inteligentnymi Specjalizacjami zapewnia wsparcie merytoryczne i analityczno-badawcze, w szczególności w zakresie bieżącego udostępniania wyników badań, analiz, wniosków i zaleceń wynikających z monitoringu wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji Małopolska 2030 (RSI 2030). Wiedza zdobyta w ramach PPO pod postacią uzyskanych dokumentów czy rekomendacji powinna stanowić dla Zespołu ds. Zarządzania Inteligentnymi Specjalizacjami podstawę do kształtowania rekomendacji zmian RSI 2030 i treści przyszłych programów strategicznych w obszarze innowacyjności.

W efekcie przeprowadzonego programu pilotażowego przygotowane zostały następujące dokumenty: